44. MỘT CUỘC CÁCH MẠNG MỚI
Vài giờ trước khi qua đời vì bệnh ung thư vào năm 1978, bố chúng tôi đã hát bài "Bài ca du kích núi Thái Hành" và yêu cầu chúng tôi rải tro cốt của ông trên những ngọn núi của huyện Linh Thọ. Sáu năm sau, người dân Linh Thọ đã dựng lên một tượng đài nhớ ơn nguyên huyện trưởng Cao Sơn Quế. Họ đặt một phiến đá cẩm thạch trắng, được lấy từ núi Thái Hành, trên đỉnh đồi nhìn ra cảnh tượng mà chính bố tôi đã thiết kế: những thửa ruộng bậc thang trồng ngô và cây ăn quả mọc kín thung lũng, xen kẽ với rừng thông trên đỉnh núi, phù hợp với dự án quy hoạch nông nghiệp của bố tôi: “đội mũ thông cho núi, mặc áo cây ăn quả, ruộng bậc thang làm giày”.
Sau khi bố mất, tôi vẫn chưa hiểu rõ hoàn toàn về ông. Nhưng tôi vẫn tiếp tục được nghe những câu chuyện về quá khứ của ông, để thấy được bố tôi đã can trường như thế nào, trước khi các phong trào chính trị liên tiếp dần dần làm ông suy sụp. Bố tôi đã phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng đầu tiên do sự cố chấp của mình mang lại vào năm 1952, là năm sinh của tôi. Ông là người đứng đầu huyện Thủy Nguyên, và lúc đó, chiến dịch Tam Diệt – diệt tham nhũng, diệt lãng phí và diệt quan liêu đang được tiến hành. Chính quyền tỉnh giao cho bố tôi chỉ tiêu năm "con hổ" - nghĩa là ông phải tìm được năm tên quan tham nhũng, mỗi tên đã biển thủ hơn 50.000 tệ. Bố tôi từ chối tuân thủ, nói rằng tổng ngân sách của nhà nước ở cái huyện nghèo nơi bố quản lý còn ít hơn một con hổ. Vì vậy, chính quyền tỉnh đã gọi bố tôi là "một con hổ lớn" và bỏ tù ông trong bốn tháng. Tôi đã không biết câu chuyện này cho đến tám năm sau khi ông qua đời.
Bố tôi làm việc ở Thạch Gia Trang trong ba năm cuối đời, với tư cách là giám đốc Sở lâm nghiệp của tỉnh. Trước đó, bố tôi vẫn ở vùng nông thôn. Ông đã rời Linh Thọ để làm việc tại một huyện thậm chí còn xa hơn, ở trong vùng núi sâu, sau khi anh Vệ Hoa và tôi nhập ngũ năm 1969. Chủ tịch Ủy ban Cách mạng tỉnh mới đã thuyên chuyển bố tôi như một sự trừng phạt vì sự thiếu nhiệt huyết của bố trong phong trào “bỏ cái cũ, nạp cái mới” trong hàng ngũ Đảng.
Ông ngoại thì không may mắn như bố tôi. Phần hồn của bố tôi đã tìm được nơi an nghỉ cuối cùng, nhưng ông ngoại vẫn còn lang thang khắp nơi. Hai tháng sau khi tôi và anh Vệ Hoa lên đường nhập ngũ, ông ngoại đã mất. Ông luôn khăng khăng rằng ông muốn về quê khi mất và nói rằng: “Lá rụng về cội”. Mẹ và Chỉ Hoa đã thuê một chiếc xe tải để đưa thi thể của ông đến phần mộ của tổ tiên ở Thủy Nguyên. Đến đoạn đường gần Bảo Định, nơi phe ủng hộ Tập đoàn quân 48 đang chiến đấu với những người ủng hộ Quân khu tỉnh, họ bắt gặp tiếng súng. Tài xế xe tải sợ không dám đi tiếp. Ông ngoại cuối cùng đã được chôn cất tại nghĩa trang gia đình họ Phúc ở gần Linh Thọ. Mẹ tôi nói dù sao đó cũng là họ Phúc. Chỉ Hoa khắc tên ông ngoại lên một viên gạch và chôn nó bên mộ. Nhiều năm sau, khi chúng tôi tìm kiếm ngôi mộ với hy vọng mang bộ hài cốt của ông về Thủy Nguyên, chúng tôi phát hiện ra nơi đó giờ đã trở thành khuôn viên nhà máy.
Anh Vệ Hoa trở thành một quân nhân chuyên nghiệp. Sau vài năm tuần tra dọc biên giới vùng Nội Mông, anh theo học tại một học viện quân đội và trở thành giáo viên ở đó. Tôi đã đi một con đường khác, thay đổi chức vụ nhiều lần. Tôi đã lái một chiếc xe tải quân đội trong hai năm, vận chuyển đá và xi măng để xây dựng các công sự ở ngoại ô Bắc Kinh, nhằm chuẩn bị cho cuộc chiến với Liên Xô. Khi các trường cao đẳng và đại học mở cửa trở lại để tuyển "sinh viên của các giai cấp công-nông-binh", tôi đã ứng tuyển vào một trường kỹ thuật. Cuối cùng, tôi đã trở thành một nhà báo. Anh Vệ Hoa kết hôn với một y tá và định cư ở Thạch GIa Trang. Tôi kết hôn với một người Mỹ khi đang học cao học ở Bắc Kinh và theo cô ấy sang Mỹ.
Những thay đổi xảy ra ở Trung Quốc trong những năm sau đó có lẽ ai cũng biết. Năm 1971, vị tướng quân “bất khả chiến bại" Lâm Bưu bị công khai tuyên bố là kẻ phản bội khi chết trong một vụ tai nạn máy bay ở Mông Cổ, sau khi âm mưu ám sát Mao Chủ tịch và tiếm quyền nhà nước của y thất bại. Lão Trần Bá Đạt, người đã tiêu diệt tổ chức Hồng Kháng Quân chỉ bằng một câu nhận xét ngẫu nhiên, đã bị bắt vì đồng lõa với âm mưu của Lâm Bưu.
Năm 1976, Thủ tướng Chu Ân Lai và Chủ tịch Mao cùng qua đời; thiên thạch rơi ở Cát Lâm và động đất ở Đường Sơn; và Tứ Nhân Bang bị bắt giữ. Băng đảng này bao gồm vị góa phụ của Mao Chủ tịch, Giang Thanh, người đã thu hút sự chú ý của chúng tôi từ buổi đầu trong Cách mạng Văn hóa vì câu nói "công văn, thủ võ ". Các thành viên khác là Diêu Văn Nguyên, người đã phê bình vở kịch lịch sử "Hải Thụy bãi quan", đã tạo tiền đề cho các cuộc chỉ trích Tam Gia Thôn, có lối viết cay độc mà giới học sinh sinh viên đã cố gắng bắt chước; Trương Xuân Kiều, một nhà báo tuyên truyền của Đảng ở Thượng Hải; và Vương Hồng Văn, trưởng ban an ninh nhà máy dệt đã trở nên nổi tiếng toàn quốc trong chiến dịch "Cơn bão tháng giêng" ở Thượng Hải, bằng cách lãnh đạo lực lượng công nhân nổi dậy tiếp quản chính quyền thành phố.
Đặng Tiểu Bình, người đã tái xuất vào năm 1973, sau khi bị thất sủng một thời gian và tiếp tục làm phó thủ tướng, rồi lại bị cách chức vào năm 1976, rồi chiếm lấy quyền lực vào năm 1977. Kẻ theo con đường tư bản vĩ đại, Chủ tịch Lưu Thiếu Kỳ được phục hồi danh dự vào năm 1980. Năm 1981, Đảng chính thức tuyên bố Cách mạng Văn hóa là một thảm họa. Chân lý của câu tục ngữ bao đời, "Cứng quá thì gãy", một lần nữa đã được chứng minh.
Khi tôi rời Trung Quốc vào năm 1982, một cuộc cách mạng khác đang lan rộng khắp vùng nông thôn, cuộc cách mạng của doanh nghiệp tư nhân. Khi tôi trở lại vào năm 1984, nó cũng đã lan đến vùng đô thị. Mẹ và các anh chị em của tôi vẫn đang sống theo lối bao cấp của chủ nghĩa xã hội ở Thạch Gia Trang, nhưng Chỉ Hoa đã nghĩ đến việc thoát khỏi lối sống bao cấp của mình để khởi nghiệp về một studio chuyên chụp ảnh.
Ở Chính Định, ai ai cũng nói về việc xây dựng lại bức tường thành và biến thị trấn thành một điểm thu hút khách du lịch với những con đường lối cố trang, dựng theo triều đại Đường, Tống và Minh. Tái tạo và xây mới đã được tiến hành ở khắp mọi nơi.
Hai trong số bốn ngôi chùa đổ nát đang được xây dựng lại. Bốn tượng Tứ Thiên vương của Đền Đại Phổ đã xuất hiện trở lại, đẹp hơn một cách kỳ lạ. Quảng trường nơi chúng tôi đã tham dự các cuộc họp đấu tố chống lại những người theo chủ nghĩa tư bản, giờ là một khu thương mại tự do khổng lồ. Mặc dù người ta thỉnh thoảng bắt gặp một số khẩu hiệu đã lỗi thời vẫn sót lại từ Cách mạng Văn hóa, nhưng bị chìm nghỉm trước một khẩu hiệu mới: "Thời gian là tiền bạc, hiệu quả là lối sống, người tài là vốn và tri thức là sức mạnh!" Những người trẻ tuổi đi bộ dọc thị trấn trong chiếc quần bò xanh bó sát và giày cao gót không phải là cảnh tượng hiếm thấy. Thay vì các đại tự báo, các tấm biển quảng cáo về các lớp học nhảy đã được dán trên đường phố.
Ngôi trường của chúng tôi, dù bị đóng cửa trong một thập kỷ, đã được hồi sinh và cái tên thời Cách mạng Văn hóa của nó, trường Trung học Hồng Đông, đã hoàn toàn bị lãng quên. Bức tượng Mao Chủ tịch bên trong cổng đã biến mất, thay vào đó là một hòn non bộ và đài phun nước. Xưởng mộc nơi mà thầy Lý và những giáo viên khác từng sử dụng để cắt những phiến đá cẩm thạch để làm nền bức tượng Chủ tịch Mao, bây giờ là một cửa hàng tổng hợp do các giáo viên mở ra để kiếm thêm tiền.
Thầy Lý đã qua đời. Các thầy Lý, thầy Thẩm và thầy hiệu phó Lâm Thịnh đã được phục hồi danh dự sau khi mất. Những vị “ngưu quỷ xà thần” xưa kia bây giờ đã đi khắp tỉnh. Người giáo viên chủ nhiệm của tôi, cô Văn Tú, đã chuyển đến một trường điểm của Thạch Gia Trang. Thầy Lưu đã từ bỏ việc dạy địa lý để trở thành chủ tịch Hội Hiệp thương Chính trị ở một huyện lân cận. Thầy Phong và vợ đã trở về Thiên Tân. Cô Quách Bái đã lên Bắc Kinh. Còn ông Bí thư Đảng ủy, Đinh Di, đã nghỉ hưu và giờ phải ngồi xe lăn.
Tôi rất muốn tìm một số đồng đội xưa của mình, nhưng tôi lại gặp phải kẻ thù xưa trước tiên. Tôi đã không nói chuyện với bất kì ai từ phe địch được mười sáu năm. Khi tôi nhìn thấy Tào Lan trên đường, tôi đã ngạc nhiên khi gọi tên cô ấy. Cô lớp trường ngày nào mời tôi về nhà ăn tối. Giờ cô đã là bà mẹ hai con và làm quản lý cấp trung trong một nhà máy sản xuất máy kéo. Chồng của cô ấy, một người bạn học cũ đã bí mật gửi cho chúng tôi thông tin về phòng tra tấn của Bá Vương, đã trở thành một bác sĩ quân y. Chúng tôi không nói về Cách mạng Văn hóa nữa, mà nói về cuộc sống của chúng tôi kể từ đó. Tào Lan nhất quyết bắt tôi ở lại qua đêm, hơn nữa còn bắt tôi ngủ ở phòng ngủ chính, trong khi vợ chồng cô ấy cùng hai đứa con vào một phòng khác để ngủ. Cô ấy cứ nằng nặc đòi chuyển cái quạt điện vào phòng tôi.
Người đồng đội duy nhất còn sống sót của tôi trong số các bạn cùng lớp của tôi, Nhị Xú, đang làm việc trong một cửa hàng hợp tác xã ở thị trấn của anh ấy và canh tác trên mảnh đất nông nghiệp được giao khoán cho anh, theo chỉ tiêu của từng hộ gia đình. Chúng tôi đã dành cả ngày để nói chuyện, uống bia và ăn dưa hấu trong khi đứa con trai mười tuổi của anh ấy ngồi ở chợ bán đống dưa hấu mà họ đã chở vào thị trấn bằng chiếc máy kéo mới của họ.
Tôi được nghe thêm rằng Vưu Linh đã kết hôn với một sĩ quan quân đội và đang dạy tiếng Anh tại một trường cấp hai ở Tân Cương. Bố mẹ của cô đã được phục hồi danh dự và quay trở lại công việc trước đây của họ.
Bá Vương đã đi làm trong một công ty vận tải sau khi xuất ngũ. Nhưng do kết quả của một cuộc điều tra về cái chết của Tôn Vệ được tiến hành, như một phần của chiến dịch loại bỏ "ba loại người kia" - những ai theo Tứ nhân bang, những kẻ kết bè kết phái cực đoan và những kẻ tham gia đánh đập, đập phá và cướp bóc trong Cách mạng Văn hóa, hắn đã bị khai trừ khỏi Đảng và bị kết án hai năm quản chế.
Song Căn đã học cao đẳng và đang làm việc tại một viện nghiên cứu thức ăn gia súc. Vì dính líu đến cái chết của Tôn Vệ, hắn cũng đã bị khai trừ khỏi Đảng.
Mỹ Hồ trở thành một giáo viên tiểu học trong làng của mình. Qua nhiều năm, anh ấy đã học được cách làm mọi việc bằng một tay bên trái, ngay cả những việc người thường làm việc bằng hai tay.
Hướng Vân đã kết hôn với một Hoa kiều và cùng chồng xuất ngoại để theo đuổi cuộc sống tốt đẹp hơn.
Bát Giới đã học quản trị kinh doanh ở đại học, nhận được một công việc tại Cục Thống kê tỉnh và giành được trái tim của người con gái của cục trưởng, một cuộc hôn nhân chắc chắn sẽ giúp thanh niên này thăng tiến trong sự nghiệp. Hắn dự kiến được thăng chức lên đến phó giám đốc của văn phòng, cho đến khi người ta phát hiện hắn có dính líu đến cái chết của Tôn Vệ. Hắn cũng đã bị khai trừ khỏi Đảng và bị giáng xuống làm nhân viên văn phòng bình thường.
Hầu hết các người bạn cùng lớp khác của tôi ở phe địch đều làm nắm giữ các công việc ổn định, ngoại trừ một người chết vì tai nạn, một người khác chết vì bệnh tật, và người thứ ba đã phát điên và tự thiêu trong khi la hét, “Tôi muốn vào đại học!"
Đối với các thủ lĩnh của hai phe Hồng vệ binh của trường, Chỉ huy Quân đoàn Hồng Đông, anh Phương Bảo đã mất hết quyền lực, trong khi Chỉ huy Hồng Kháng Quân, anh Mạnh Triết, đã trở thành một doanh nhân thành đạt.
Anh Phương Bảo lần lượt bị tước bỏ các chức danh cấp cao, cho đến khi anh chỉ còn là chủ nhiệm ban Tuyên giáo của huyện. Sau đó, anh bị liệt vào một trong "ba loại người kia", bị tước luôn chức vụ còn lại và bị khai trừ khỏi Đảng. Giờ anh đang làm nhân viên bán hàng cho một công ty thương mại của nhà nước.
Anh Mạnh Triết đang trên con đường trở thành một "tư bản đỏ", một trong những triệu phú tự phất lên đầu tiên của Trung Quốc Đại lục. Sau khi được ra tù sớm, anh đã trở về làng làm ruộng vài năm. Sau đó, anh đã bắt đầu một dịch vụ sửa chữa tivi và radio. Tầm nhìn và sự kiên nhẫn của anh Mạnh thật hoàn hảo; lúc đó Đảng chỉ mới bắt đầu khuyến khích tinh thần khởi nghiệp, và tivi với radio đang dần xuất hiện nhanh chóng ở các làng. Bước tiếp theo của anh là thành lập một trường dạy nghề chuyên đào tạo thợ sửa tivi, thu hút những sinh viên bị bỏ rơi từ khắp nơi trên đất nước. Trong vòng vài năm, anh đã có thu nhập chừng sáu con số. Sau hơn một thập kỷ sống trong ô nhục, giờ đây anh Mạnh đã trở thành chủ đề bàn tán của thị trấn.
Người ta nói rằng một điểm khác biệt giữa nông dân và một thương gia có thể thấy cách họ đối xử với tiền bạc: người nông dân sẽ chôn tiền của mình xuống đất, trong khi thương gia sử dụng tiền của mình để kiếm nhiều tiền hơn. Anh Mạnh Triết sử dụng thu nhập của mình vào mục đích thành lập một doanh nghiệp đa ngành, mà anh đặt tên là Tập đoàn Công nghiệp Tiến Lực. Anh là chủ tịch, và ban giám đốc của anh bao gồm một số nhà tư bản già có kinh nghiệm và một quan chức chính quyền cấp tỉnh mới về hưu. Khi tôi đến thăm cựu thủ lĩnh của tôi trong ngôi nhà có mười phòng mới xây của anh, anh Mạnh Triết đang cân nhắc xem có nên mua một nhà máy quốc doanh đã phá sản hay không.
Anh Mạnh Triết nói rằng không có gì nằm ngoài sự tính toán của anh ấy, doanh nghiệp của anh sẽ giải quyết mọi thứ, từ nhập khẩu và xuất khẩu, sang sản xuất đồ hộp, hóa chất và may mặc. Anh thậm chí đã chi rất nhiều tiền cho quảng cáo, lôi kéo các kỹ thuật viên với mức lương cao, tuyển dụng các chuyên gia cố vấn và thậm chí còn gặp gỡ chủ tịch UBND tỉnh để thảo luận về việc liên doanh với nước ngoài tại thành phố cảng Tần Hoàng Đảo.
Có tố chất của một doanh nhân, anh Mạnh Triết có sức thu hút và phong thái dễ gần, vốn đã giành được lòng trung thành của mọi người trong Hồng Kháng Quân. Tôi nói với anh rằng nếu anh từng phát triển Công xã Lỗ Tấn chỉ có chín thành viên, lên thành Tổ chức Hồng Kháng Quân gồm bảy trăm người, thì anh Mạnh nhất định sẽ điều hành tốt doanh nghiệp của mình. Anh chỉ cười và nói rằng anh chắc chắn đã thất bại từ hồi đấu tranh phe phái lúc đó, vì anh không kiểm soát được tình hình chính trị, nhưng giờ đây anh Mạnh đã nắm quyền chỉ huy vững chắc. Tôi hỏi anh rằng anh sẽ làm gì nếu chính sách hiện tại thay đổi. "Hãy quay lại vạn bước và chấp nhận rằng đã có một sự thay đổi như vậy thôi," anh trả lời. "Nhưng khi mà nhà nước nghĩ về một sự thay đổi như vậy, doanh nghiệp của anh đã có hàng nghìn nhân viên. Chú nghĩ ai sẽ nuôi họ nếu doanh nghiệp bị giải thể?"
Anh Mạnh Triết coi những cải cách kinh tế là sự tiếp nối những nỗ lực của Trung Quốc nhằm tìm ra con đường phù hợp nhất cho tương lai. Anh nghĩ đến những cải cách Khai phóng này, giống như Cách mạng Văn hóa, thể hiện một cuộc đấu tranh nhằm định hình lại suy nghĩ của mọi người, rũ bỏ những tư tưởng bảo thủ lỗi thời và chuyển sang chương mới. Mặc dù cuộc cách mạng mới này tuy không có sự cuồng nhiệt như hồi Cách mạng Văn hóa, nhưng nó đã chạm đến tâm hồn con người sâu sắc hơn nhiều và sẽ có tác động lớn hơn đến sự phát triển của xã hội sau này.
Khi tôi rời khỏi nhà anh Mạnh Triết, anh nói với tôi rằng nếu tôi muốn thành lập một tờ báo tư nhân ở Trung Quốc, anh sẽ hết mực góp phần đầu tư. "Hãy quay lại sớm đi, không chú sẽ bị bỏ lại phía sau đấy!" là câu từ biệt của anh.
-HẾT-